Izgradnja mosta trajala je punih pet godina. Upravo 20. oktobra 1894. godine, kada ga je kralj Nikola zvanično dao na korišćenje, umro je ruski car Aleksandar III, koji je finansijski pomagao izgradnju kamenog ljepotana  po kojem su velelepnu građevinu i nazvali 

„Do Nikšića se uvijek dolazilo iz tri pravca“, zapisao je negdje poznati pjesnik i boem, „dobri duh Nikšića“ Vitomir Vito Nikolić.Jedan pravac, kaže on, vodio je sa zapada, od Trebinja i Dubrovnika i njime su Konavljanke u varoš donosile vino i masline i miris Mediterana. Drugi, sa sjevera, od Durmitora, donosio je snjegove i mirise skorupa i sira, a trećim, s južne strane, od Podgorice, dolazile su kiše i ratovi. Ratova srećom više nema, ali kiša, kao i uvijek, ima u izobilju. I upravo su one, nekada davno, odsijecale taj južni put stvarajući jezero koje se od  jeseni do proljeća nije povlačilo.

Crnogorski vladar Nikola I Petrović, oslobodivši Nikšić 1877. godine od viševjekovnog turskog ropstva, angažovao je, u to vrijeme najpoznatijeg inženjera, arhitektu iz Trogira Josipa Sladea, da uradi detaljni urbanistički plan varoši pod Trebjesom. Tako je Nikšić, prije skoro vijek i po, počeo da dobija konture savremenog grada. Naložio je tada kralj Nikola da mu Slade, uz dvorac, kod  Petrove glavice, koji je namjeravo sebi da sagradi u tek oslobođenom Nikšiću, projektuje i most sa južne strane grada. Most je trebalo da nikne kroz takozvano Slivlje, upravo tamo gdje rijeka Zeta ponire, a gdje se tokom sezona kiša pretvarala u jezero. Rečeno,  učinjeno. Vrsni stručnjak projektovao je most za tadašnje, a bogami i sadašnje prilike, velelepnih razmjera. Izgradnju je trebalo finansirati. 

Po narodu kruži legenda koja kaže da je ruski car Aleksandar III Romanov, nevezano za ovu priču, riješio da crnogorskom vladaru napravi poklon. Naime, prilikom jedne od posjeta carskoj Rusiji, kralj Nikola je izrazio posebno oduševljenje prema jednom od pravoslavnih hramova koje je tom prilikom posjetio. Ruski car je odlučio da finansira izgradnju istog takvog hrama u Nikšiću, na Perovoj glavici, iznad pravoslavnog groblja, koje se formiralo oko Petrove crkve, sagrađene u X vijeku. Kralj Nikola, kažu, odluči da smanji dimenzije hrama i da od ostatka sredstava, sagradi most koji mu je Slade projektovao. Tako je saborna crkva Sv. Vasilija Ostroškog izgrađena po ugledu na istu, ali mnogo veću u Rusiji.

Istina ili ne, tek istorijski provjerena činjenica je da je 1889. godine započela izgradnja kolskog druma od Podgorice ka Nikšiću. Istovremeno, počeli su i radovi na izgradnji mosta i ono što se sigurno zna je da je ruski car Aleksandar III zaista pomogao izgradnju oba projekta.

Izgradnja mosta trajala je punih pet godina. Sticajem okolnosti, upravo 20. oktobra 1894. godine, kada je kralj Nikola zvanično stavio most u upotrebu, stigla je vijest da je Aleksandar III Romanov preminuo.

Od samog nastanka ova velelepna građevina ponijela je ime Carev most. Ozvaničeno je mišljenje da je ovo i danas drugi most po ljepoti u Crnoj Gori. Ispred njega jedino može biti most na Đurđevića Tari. A ovaj, više od jednog vijeka star ljepotan, proteže se dužinom od 270 metara, dok u visinu doseže trinaest. Tesan je od bijelog kamena, što domaćeg, što dovezenog sa primorja. Na njemu je 20 arkada ili svodova, 18 velikih i dva mala. Zapisano je da su grube radove izvodili građani, i to po nalogu kralja Nikole, oni najsiromašniji. Plate su im bile u žitu, jer je upravo žito bila pomoć koju je poslao ruski car. Besplatno i bez nadoknade na mostu su po utvrđenom rasporedu radili i bataljoni crnogorske vojske i to im je bila obaveza, odnosno “kuluk”.

Stručne i fine radove radili su poznati kamenoresci iz Nikšića, Boke i Dalmacije. Radovima je rukovodio jedan od prvih crnogorskih inžinjera Marko Đukanović, a glavni nadzornik bio je Jevto Miletin Nikolić. On je ujedno bio prvi načelnik koga je kralj Nikola imenovao da upravlja nikšićkim srezom. Jevtov direktan potomak je Vito Nikolić. Slučajnost ?!

Izvođenjem najfinijih arhitektonskih radova na svodovima i lukovima ovog lijepog mosta, rukovodio je Miloš Lepetić, građevinar iz Kotora...

(Kompletan tekst pročitajte u štampanom izdanju časopisa Renome broj 7.)

Piše: Gordana Saičić

Fotografije: Lokalna turistička organizacija Nikšić